Bomen als oplossing in de strijd tegen hitte en droogte

Klimaatverandering is steeds zichtbaarder en voelbaarder. Voor de komende dagen is in Nederland een Nationaal Hitteplan afgekondigd en ook het watertekort is een feit. We moeten onze leefstijl dus aanpassen en zuinig met ons water omgaan. Maar wist je dat bomen ook een belangrijke rol spelen om hitte en droogte tegen te gaan?

Hoe bomen voor verkoeling zorgen

De voordelen van bomen zijn eindeloos. Ze nemen CO2 op en zorgen voor voedsel, zuurstof, medicijnen en schone lucht. Ook zijn ze het leefgebied van talloze planten en dieren. En alsof dat nog niet genoeg is, zijn het ook nog de meest duurzame airco’s die er bestaan.

Bomen zorgen op twee manieren voor verkoeling:

1. Schaduw: Hoe groter het bladerdek, hoe meer zonnestralen een boom tegenhoudt.
2. Verdamping: Bomen verdampen water via de huidmondjes van hun bladeren. Daarvoor gebruiken ze overdag zonne-energie. Dankzij die verdamping koelt het bladoppervlak af. En daardoor koelen de langsstromende lucht en de omgeving ook af.

In een straat mét bomen kan het daardoor algauw zo’n 5 à 10 graden koeler zijn dan in een straat zonder bomen! Uit onderzoek van Wageningen University & Research blijkt zelfs dat een grote boom in de stad op een zonnige dag hetzelfde koelvermogen heeft als tien airco’s. Goed om te weten: het precieze koelvermogen hangt onder andere af van de grootte van de boom, de soort boom en de plantlocatie.

Bomen en wateropslag

Naast het dempen van hitte, spelen bomen een belangrijke rol in de strijd tegen droogte. Boomwortels reiken tot diep in de grond. Daardoor kan de bodem veel water opnemen bij een flinke regenbui. Een beplante bodem warmt dus minder snel op dan een verharde bodem. En daardoor verdampt weer minder water.

Een ander voordeel? Na een regenbui druppelt een boom nog een tijdje na. Via de bladeren, takken en wortels komt dit water geleidelijk in de grond terecht. Zo houden bomen de grond goed vochtig. Maar dat niet alleen: ook de vegetatie rondom een boom kan het water opnemen. Zo blijft er een stuk meer water behouden voor de boom én zijn omgeving, dan wanneer het regenwater via de straat direct wegspoelt in het riool.

Grondwaterpeil in tact houden

Verder kunnen bomen ervoor zorgen dat het grondwaterpeil stijgt. Onder andere de wortels en de schaduw van bomen zorgen ervoor dat regenwater rondom bomen in de bodem zakt. De bodem kan dit water opslaan, afgeven aan de boomwortels of laten doorsijpelen naar het diepere grondwater. En dat grondwater is weer een belangrijke watervoorraad voor ons drinkwater.

Het is belangrijk dat regenwater langzaam doorsijpelt naar het grondwater. Als het grondwater ondiep in de grond zit, zal het regenwater namelijk niet snel diep wegzakken in de bodem. En zit het grondwater juist te diep, dan ‘trekt’ het aan het regenwater om snel naar beneden te gaan. In dat geval is het water niet beschikbaar voor de boomwortels.

Dankzij bomen infiltreert het water langzaam in de grond. Zo kan het grondwaterpeil op een natuurlijke manier toenemen. En dat zorgt er weer voor dat poelen en vennen hun water goed vasthouden en niet te snel uitdrogen. Wel zo fijn voor alle amfibieën, libellen, waterplanten en watervogels die daar leven!

Van droge landbouwgrond naar groene bossen     

Trees for All steunt verschillende projecten waarbij we landbouwgronden omvormen naar klimaatbestendige bossen. Bijvoorbeeld in Brabant, waar we samen met Stichting ARK nieuwe leembossen planten. Door de aanplant van bomen hoeven de grondgebruikers het regenwater in natte perioden niet langer af te voeren om hun gewassen te beschermen. In plaats daarvan kunnen ze het water langer vastgehouden door sloten te dempen en stuwen te plaatsen. Hierdoor neemt de bodem het water op en wordt het grondwater op een natuurlijke manier aangevuld.

Hoe we ‘onze’ bomen beschermen tegen droogte

Meer bomen en struiken zorgen dus voor minder droogte, minder hitte én meer wateropslag. Tegelijkertijd moeten we onze ‘eigen’ aanplant ook goed beschermen tegen uitdroging. Daarvoor nemen we samen onze projectpartners maatregelen die passen bij de bomen en de plantlocatie.

Sommige partners voorkomen uitdroging door de grond voor de aanplant van bomen in te zaaien met graan of een graskruidenmengsel. Een kale bodem warmt snel op en verdampt veel water. Door het graan of de kruiden is de bodem bedekt en daarmee beter beschermd tegen uitdroging. Bijkomend voordeel is dat de planten de biodiversiteit vaak een boost geven: er komen allerlei planten en dieren op af.

Gaan we bomen planten op arme, zanderige bodems? Dan kiezen projectpartners soms voor grondbewerking met toevoeging van organische stof. Hierbij worden compost en mineralen ondergewerkt. Door deze vruchtbare toevoeging krijgen de boompjes een goede start. Ook het bodemleven verbetert. En een gezonde, structuurrijke bodem kan regenwater weer beter opnemen en langer vasthouden.

Bomen als middel tegen klimaatverandering

Door klimaatverandering zullen we steeds vaker te maken krijgen met extreme droogte, hitte en forse regenval in korte periodes. Bomen moeten zich in rap tempo aanpassen aan deze nieuwe omstandigheden. Voor een groot deel zal dit ook lukken. Maar voor sommige bomen zal het aanpassen te snel gaan in vergelijking met de afgelopen eeuwen. Dat kan betekenen dat bomen of boomsoorten afsterven of zelfs verdwijnen uit de Nederlandse bossen.

Daarom is het ook zo belangrijk dat we meer gemengde bossen planten. Want hoe meer soorten we planten, hoe klimaatbestendiger het bos zal zijn. Vallen één of twee soorten toch uit door droogte? Dan houden de overige bomen het bos in stand. De lege plekken worden snel weer ingenomen door de bomen eromheen.  

Door meer bos te planten zorgen we voor een groene en koele leefomgeving voor mensen, dieren en natuur. Plant je mee?