Mangroveproject vereeuwigd als muurschildering

Klik hier voor de Spaanse versie

Geen videocall, PowerPoint-presentatie of Instagram bericht. Onze partner SENDAS greep terug op een eeuwenoude Mexicaanse traditie om over het mangroveproject in Mexico te vertellen: een collectieve muurschildering. En dit deden ze niet alleen. Deze ‘street art’ werd samen met de leerlingen van de lokale school en de gemeenschap van Sontecomapan gemaakt.

In het project in Mexico planten we samen met onze partner SENDAS 100.000 mangrovebomen. Hiermee herstellen we het aangetaste ecosysteem in de Sontecomapan Lagoon. Zo wordt het gebied beter bestand tegen natuurrampen en beschermen we de lokale flora en fauna.

De Mexicaanse dorpelingen worden actief betrokken bij het mangroveproject. Een groep projectmedewerkers helpt bijvoorbeeld bij het schoonmaken van de terreinen, de aanplant van bomen en het onderhoud en de bescherming van de bossen.

Om daarnaast de volgende generatie te bereiken, zijn er op de plaatselijke school workshops georganiseerd over milieu en kunst. Het eindresultaat? Een enorme muurschildering die de unieke diversiteit van de mangroven in de Sontecomapan Lagoon laat zien.

Milieu-educatie met een artistieke twist

Om gezamenlijk deze muurschildering te ontwerpen, kregen de leerlingen les van beeldend kunstenaar Luis Sánchez. Met zijn artistieke inbreng werd hij bijgestaan door Susana, de coördinatrice van ons mangroveproject, die ze het belang van bescherming meegaf.

Luis vertelde de leerlingen over de Mexicaanse legende waarbij de mangroven ontstonden uit het haar van Cipactli, een hagedisachtig wezen dat werd geofferd om de wereld te vormen en leven te geven aan alle wezens. De fantastische bomen zijn in ons project een ware kraankamer voor vissen en schaaldieren en helpen de kustdorpen te beschermen tegen cyclonen en noordenwinden. Genoeg voer dus voor inspiratie!

Regen van creativiteit

De kinderen werden uitgedaagd om de diversiteit van de mangroven uit te beelden. Met potlood en papier oefenen ze eerst in de klas. Daarbij ontstond een regen aan creativiteit. Er werden allerlei dieren getekend, variërend van krabben tot gordeldieren en toekans. Mangroven en uiteraard water ook.

Uniek schilderwerk

Met toestemming van de ouderraad werd de school uitgekozen als locatie voor het schilderwerk. Luis veranderde met zijn magie de muur in een mangrovemoeras. In het ontwerp verwerkte hij de ideeën van de kinderen die tijdens de workshops waren bedacht.

Gezamenlijk werd de laatste hand aan de muurschildering gelegd. Niet alleen de kinderen deden mee onder leiding van Luis en Susana, maar ook hun ouders, de leraren, autoriteiten en leden van de groep die de mangroven plant. Het was een gedenkwaardige dag voor de gemeenschap van Sontecomapan.

Verbinding met bosherstel

Er volgen nog drie muurschilderingen over de mangroven, waaronder één op het centrale plein. Met deze waardevolle initiatieven wordt het bewustzijn en het belang van het project vergroot onder de lokale bevolking. Deze muurschilderingen zijn niet alleen heel kleurrijk, maar betrekken ook de kinderen bij het mangroveproject door hun actieve bijdrage. Zo wordt een boeiende traditie in ere gehouden en verbindt het hele gemeenschap met bosherstel.

El Mural de los Manglares de Sontecomapan

Región Los Tuxtlas, Sur de Veracruz, México

Susana Rocha-Mier¹, Georgina Vidriales-Chan² y Luis Sánchez³

Fotografías: Susana Rocha-Mier

Cuenta la leyenda mexica que de los cabellos de Cipactli, un ser parecido a un lagarto que fue sacrificado para formar el mundo y dar vida a todos los seres, nacieron los manglares, árboles fabulosos que contribuyen a cuidar las comunidades costeras de ciclones y nortes (frentes fríos) y de los cambios de las mareas.

Son la guardería de muchas especies marinas, como peces (robalo, chucumite) pulpos y cangrejos, especies de gran importancia alimentaria y económica para la gente que vive de los recursos de la laguna y el manglar.

Los árboles de mangle también son filtros de agua y capturan una gran cantidad de carbono de la atmósfera, la cual almacenan en su tronco y suelo, haciendo una función de limpieza del aire de uno de los gases que generan el efecto invernadero (GEI) en La Tierra, entre otras funciones ambientales, lo que los hace una Estrella en las acciones para la mitigación de los efectos del cambio climático.

La decisión de crear un mural colectivo en las comunidades que participan en el proyecto de Restauración de Manglar de la Laguna de Sontecomapan, fue realizada como parte de una propuesta de inclusión y sensibilización para la población local, así como para visibilizar el trabajo que realiza la cooperativa de pescadores de la laguna, así como el trabajo en red que suma múltiples esfuerzos desde el trabajo local, SENDAS AC, la Reserva de la Biosfera Los Tuxtlas y Trees for All.

La iniciativa se concretó en una localidad y en un muro en especial, el de la escuela Primaria Rafael Aguirre Cinta de la comunidad de Sontecomapan, a la que acuden familiares de las y los compañeros que integran las brigadas de restauración del manglar. La experiencia fue muy enriquecedora, ya que primero se contactaron a las autoridades escolares para exponer la propuesta de trabajo, misma que se llevó a discusión en la Asamblea de Padres de Familia, quienes, a pesar de recién haber dado mantenimiento a la barda seleccionada para el mural, accedieron a la actividad.

Ya con la venia de la Asamblea de Padres comenzó la acción y realizamos una serie de talleres de educación ambiental y arte, para lo cual se contó con dos superpoderes, el de Luis que con toda una experiencia de integrar las artes plásticas dentro de las acciones de sensibilización ambiental, inclusiva, generando procesos de construcción e identidad colectiva gráfica en torno a la temática de interés del proyecto y el de Susana mezclando las prácticas de educación ambiental para la protección de los recursos costeros.

El estímulo creativo de promoción y concientización de los talleres de artes plásticas con temática socioambiental, y que aportaran ideas a incorporar en el mural por medio de expresiones artístico-culturales, fue un preámbulo para la participación en la realización del Mural Colectivo.

Posterior a los talleres de educación ambiental se invitó a estudiantes de la primaria a expresar la diversidad del manglar: animales, plantas y elementos acuáticos que les gustaría incluir en el mural, se tuvo una lluvia de creatividad y de diversidad plasmada en dibujos.

Una vez terminada la primer fase creativa, Luis con su magia convirtió una pared en manglar con la participación de niños, niñas, jóvenes y adultos de la comunidad integrando parte de las ideas generadas en los talleres.

La emoción de quien pintaba, por dejar una huella en aquella pared, se veía en sus caras. Sin duda fue un evento memorable para la comunidad.

Con estas acciones se contribuye al bienestar social, cultural y ambiental de Sontecomapan, y con la propuesta estética que combina las Artes Plásticas con la educación ambiental se concientiza y promueve el cuidado de los Manglares de la Laguna de Sontecomapan entre los habitantes y visitantes de las comunidades en las riberas de la laguna. Además, se dignifica y cambia la imagen de la localidad, se genera la apropiación del espacio público, se fomenta la cohesión social y se refuerza la identidad cultural.

[1] Coordinadora del proyecto de Restauración del Manglar de Sontecomapan, SENDAS A.C.

[2] Coordinadora de Vinculación y Comunicación SENDAS A.C.

[3]Artista plástico, integrante de Trazo A.C.