Bomen als oplossing in de strijd tegen hitte en droogte

Klimaatverandering wordt voor ons allemaal steeds meer zichtbaar en voelbaar. Ook in Nederland hebben we vaker te maken met (extreem) warme zomers of aanhoudende droogte. Bomen kunnen een belangrijke oplossing zijn in de strijd tegen hitte en droogte. Ze zorgen namelijk voor schaduw en verkoeling. Sterker nog, het zijn misschien wel de meest duurzame airco’s die er bestaan! Hoe zit dat?

Zo zorgen bomen voor verkoeling

Bomen hebben eindeloos veel voordelen. Ze nemen CO2 op, zijn het leefgebied van allerlei planten en dieren, en zorgen voor zuurstof, schone lucht, water en voedsel. Op warme dagen is er dankzij bomen ook nog eens een stuk meer verkoeling. Sterker nog, een duurzamere airco dan en boom bestaat er niet!

Bomen zorgen op twee manieren voor verkoeling:

1. Bomen zorgen voor schaduw

Bomen creëren schaduw. Hoe groter het bladerdek, hoe meer zonnestralen een boom tegenhoudt. Fijn als je op zoek bent naar wat koelte op hete dagen! Bovendien zorgt schaduw ervoor dat de grond minder snel uitdroogt.

2. Verdamping door bomen

Bomen verdampen water via de huidmondjes van hun bladeren. Daarvoor gebruiken ze overdag de energie van de zon. Dankzij de verdamping koelt het bladoppervlak af, waardoor de langsstromende lucht en de omgeving ook afkoelen.

In een straat met bomen kan het daardoor algauw zo’n 5 à 10 graden koeler zijn dan in een straat zonder bomen. Sterker nog: uit onderzoek van Wageningen University & Research blijkt dat een grote boom in de stad op een zonnige dag hetzelfde koelvermogen heeft als tien airco’s! Het precieze koelvermogen hangt wel af van de grootte van de boom, de soort boom en de plantlocatie.

Hoe bomen droogte tegengaan

Naast verkoeling, helpen bomen ook bij het tegengaan van droogte. Dat zit zo: de wortels van bomen reiken tot diep in de grond. Bij een flinke regenbui kunnen bomen het water met hun wortels opnemen en dit vasthouden. Hierdoor warmt een beplante bodem minder snel op dan een verharde bodem. Bovendien zorgen bomen ervoor dat regenwater niet in één keer via de straten wegspoelt naar het riool. Wel zo fijn in droge tijden, wanneer we het regenwater júist hard nodig hebben.

En nog een voordeel? Na een regenbui druppelt een boom nog een tijdje na. Via de bladeren, takken en wortels komt dit water geleidelijk in de grond terecht. Op deze manier houden bomen de grond goed vochtig. Daar profiteren allerlei planten en bodemdieren van, zoals wormen, duizendpoten, miljoenpoten en kevers.

Wateropslag dankzij bomen

Bomen kunnen er ook voor zorgen dat het grondwaterpeil stijgt. Via hun wortels voeren ze regenwater af dat vervolgens dieper in de bodem zakt. De bodem kan dit water opslaan, afgeven aan de boomwortels of laten doorsijpelen naar het diepere grondwater. En dat grondwater is een belangrijke, schone watervoorraad voor ons drinkwater.

Om het grondwater aan te vullen, is het belangrijk dat regenwater op het juiste tempo doorsijpelt. Als het grondwater ondiep zit, dan zal regenwater niet snel diep genoeg wegzakken in de bodem. Zit het grondwater juist te diep, dan ‘trekt’ het als het ware aan het regenwater. In dat geval is het water niet beschikbaar voor de boomwortels.

Dankzij bomen infiltreert het water langzaam en op het juiste tempo in de grond. Zo kan het grondwaterpeil op een natuurlijke manier herstellen. En dat zorgt er weer voor dat poelen en vennen hun water goed vasthouden en niet te snel uitdrogen. Wel zo prettig voor alle amfibieën, libellen, waterplanten en watervogels die daar leven!

Allerlei planten en dieren profiteren van bomen: ze hebben het water dat bomen vasthouden hard nodig of gedijen goed in de schaduw.

Hoe we ‘onze’ bomen beschermen tegen droogte

Meer bomen en struiken zorgen dus voor verkoeling, minder droogte én meer wateropslag. Tegelijkertijd moeten we onze aanplant in Nederland ook goed beschermen tegen uitdroging. Daarvoor nemen we samen met onze projectpartners maatregelen die passen bij de bomen en de plantlocatie.

Sommige partners voorkomen uitdroging door de grond vóór de aanplant in te zaaien met graan of een graskruidenmengsel. Op deze manier is de bodem bedekt en beter beschermd tegen uitdroging dan een kale bodem waar water sneller verdampt. Bijkomend voordeel is dat de planten de biodiversiteit vaak een boost geven: er komen allerlei dieren op af en er is groeiruimte voor planten.

Planten we bomen op arme, zanderige bodems? Dan kiezen projectpartners soms voor grondbewerking met toevoeging van organische stof. Hierbij worden compost en mineralen ondergewerkt. Door deze vruchtbare toevoeging krijgen de boompjes een goede start. Ook het bodemleven verbetert. En een gezonde, structuurrijke bodem kan regenwater weer beter opnemen en langer vasthouden.

Meer weten? Lees dan ons artikel waarin we uitleggen hoe we omgaan met de uitdagingen bij het planten van een bos.

In ons project in Limburg is de plantlocatie van tevoren met rogge ingezaaid. De rogge beschermt de jonge boompjes onder andere tegen droogte.

Bomen als een middel tegen klimaatverandering

Door klimaatverandering zullen we steeds vaker te maken krijgen met extreme droogte, hitte en forse regenval in korte periodes. Bomen moeten zich in rap tempo aanpassen aan deze nieuwe omstandigheden. Voor een groot deel zal dit ook lukken. Maar voor sommige bomen zal het aanpassen te snel gaan in vergelijking met de afgelopen eeuwen. Dat kan betekenen dat bomen of boomsoorten afsterven of zelfs verdwijnen uit de Nederlandse bossen.

Daarom is het ook belangrijk dat we meer gemengde bossen planten. Want hoe meer soorten we planten, hoe klimaatbestendiger het bos zal zijn. Vallen één of twee soorten toch uit door droogte? Dan houden de overige bomen het bos in stand. De lege plekken worden snel weer ingenomen door de bomen eromheen. Wil je hier meer over weten? Lees dan ons artikel Hoe we de juiste boom op de juiste plek planten.