Dit hebben klimaatverandering, extreem weer en bomen met elkaar te maken

Hittegolven die steeds heter worden, langdurige droogte of juist veel regen in korte tijd. De laatste jaren hebben we in Nederland steeds vaker te maken met extremer weer. Wat is de rol van klimaatverandering? En hoe kunnen bomen helpen om weersextremen tegen te gaan?

Weerrecords

Je herinnert je vast de zomer van 2023 nog wel. Dat was er een van extremen. Verschillende Zuid-Europese landen werden getroffen door intense bosbranden. In Italië vielen hagelstenen zo groot als tennisballen uit de lucht en Slovenië kreeg juist te maken met heftige overstromingen.  

Ook in Nederland sneuvelde het ene na het andere hitte- of neerslagrecord. Maar niet alleen het warmste; ook het natste. Die trend lijkt nog niet doorbroken: de Nederlandse lente in 2024 was gemiddeld de op één na natste sinds het begin van de metingen. In april en mei regende het zelfs meer dan in die maanden ooit werd gemeten.  

Ons klimaat verandert

Dat het klimaat en het weer veranderen, is op zich niet gek. Het klimaat is immers altijd in beweging. Een belangrijk verschil met vroeger is wel dat de aarde vandaag de dag een stuk sneller opwarmt. Wereldwijd gezien is het bijna 1,5 graden warmer dan aan het begin van de vorige eeuw. In Nederland is het gemiddeld zelfs ruim 2 graden warmer dan toen.

De opwarming wordt onder andere veroorzaakt door de toenemende uitstoot van broeikasgassen. Denk aan CO2 die in de lucht terechtkomt via fabrieken of als we autorijden of vliegen. Bomen en oceanen kunnen een deel van die CO2 opnemen. Maar zo lang we meer CO2 uitstoten dan de natuur kan opnemen, zal de aarde steeds verder opwarmen.

Die 2 graden klinken misschien weinig. Mogelijk vind je het zelfs wel lekker, een beetje extra warmte. Maar de andere kant van het verhaal is dat we de negatieve gevolgen van klimaatverandering steeds meer (gaan) ervaren. Bijvoorbeeld in de vorm van extremer weer. Want hoe warmer het is op aarde, hoe groter de kans op extreem weer, stelt meteoroloog Reinier van den Berg.

Extreme neerslag enerzijds, extreme droogte anderzijds

Reinier legt uit wat we daar nu al van merken. “Aan de ene kant zorgt klimaatverandering voor extremere neerslag. Dat is een logisch effect van een warmer klimaat: hoe warmer het is, hoe harder het kan regenen. Dat komt doordat er meer water verdampt in een warm klimaat. En bij warm weer kan de lucht meer waterdamp bevatten.”

Het betekent overigens niet dat het per se vaker regent. Maar áls het regent, regent het harder, legt hij uit. “We krijgen dus steeds meer te maken met piekbuien en wateroverlast. En als het klimaat verder opwarmt, zal dat in de toekomst alleen maar meer voorkomen.”

Aan de andere kant zorgt klimaatverandering juist voor meer droogte en hogere temperaturen. “Die combinatie zorgt ervoor dat de grond nog sneller uitdroogt, met een groter risico op natuurbranden”, geeft Reinier als voorbeeld. “Bovendien stijgen temperaturen makkelijker als de grond uitgedroogd is en er weinig regenwater verdampt. Dat zorgt niet alleen voor vochttekorten in de bodem, maar voor ook minder wolken die de felle zon tegenhouden. Wat de uitdroging en verhitting nóg erger maakt.”

Het weer: warmer, natter, heftiger

De komende 50 tot 100 jaar zullen de temperaturen blijven toenemen, verwacht het KNMI. In algemene zin zal dat betekenen dat de lente, herfst en winter in Nederland steeds warmer en natter worden. De zomer wordt juist droger en warmer. Maar áls het regent, regent het harder en zullen extreme buien vaker voorkomen. Ook de zeespiegel zal verder stijgen, waardoor onder andere het risico op overstromingen toeneemt.

En hoe zit het met stormen? In 2023 raasden er zes over Nederland, waaronder storm Poly, een van de zwaarste zomerstormen in ruim vijftig jaar. Reinier: “Stormen zijn niet altijd direct aan klimaatverandering te linken. Maar de kans op sterke windstoten en valwinden neemt wel toe, omdat in een warmere, drogere lucht meer neerslag verdampt. Hetzelfde geldt voor onweer. Het is niet zo dat het vaker onweert, maar een onweersbui wordt wél zwaarder bij hogere temperaturen.”  

Hoe bomen kunnen helpen

Klimaatverandering stoppen we niet van de ene op de andere dag. Maar we kunnen wél onze CO2-uitstoot verminderen om verdere opwarming van de aarde te remmen. Ook bomen planten is een belangrijk middel in de strijd tegen klimaatverandering, volgens Reinier. Niet alleen omdat ze CO2 opnemen, maar ook omdat ze ons beschermen tegen zowel droogte als teveel water.

Reinier: “Bomen zorgen aan de ene kant voor schaduw en verkoeling, waarmee ze oververhitting tegengaan. Aan de andere kant zorgen ze voor een sterke en gezonde bodem die de grond als het ware bij elkaar houdt en water opneemt als een spons. Daarmee gaan ze erosie en overstromingen tegen. Neem een heuvelachtig gebied als Limburg. Door bomen te planten, voorkom je dat water in één keer van een heuvel afstroomt. Bomen en een gezonde bodem houden het water tegen, nemen het water op en vertragen de stroom.”

Ook in steden hebben bomen veel meerwaarde. “Zeker in de zomer, wanneer het al tijden droog is, zullen we steeds vaker te maken krijgen met hoosbuien. Bomen kunnen het water dat we juist dan nodig hebben, opslaan in de grond, in plaats van dat het wegspoelt via het riool. Kortom, bomen planten is een slimme manier om ons aan te passen aan het veranderende klimaat én om erger te voorkomen.”

Plant een boom

Wil je verdere klimaatverandering tegengaan? Plant met ons mee! Omdat klimaatverandering een wereldwijd probleem is, planten we voor elke boom in Nederland ook een boom in het buitenland.

Voor dit artikel zijn diverse bronnen geraadpleegd, waaronder weerman Reinier van den Berg, IPCC, KNMI.nl (Klimaatscenario’s en De Staat van ons klimaat 2023), Rijksoverheid.nl, De Correspondent en NOS.nl