Hoe bomen ons beschermen tegen extreem weer

Van langdurige droogte, hittegolven en bosbranden tot juist héél veel regen in korte tijd: het weer in Nederland en Europa wordt steeds grilliger. Eén van de oorzaken? Klimaatverandering. Want hoe warmer het op aarde is, hoe groter de kans op extreem weer. Onze ambassadeur Reinier van den Berg legt uit hoe dat zit en hoe bomen helpen om extreem weer tegen te gaan.

Hoe ons klimaat verandert

Deze zomer worden we opnieuw overspoeld met nieuwsberichten over weersextremen. In Zuid-Europa laaien hevige bosbranden bij temperaturen die soms oplopen tot wel 50 (!) graden. Hoewel deze branden vaak de oorzaak zijn van menselijk handelen, zorgt klimaatverandering er wel voor dat ze vaker en heviger voorkomen.

Tegelijkertijd hebben verschillende landen in de Alpen te maken met noodweer, waarbij extreme regenval en hagelstenen ter grootte van tennisballen voor flinke schade zorgen. En ook in Nederland volgen de hitte- en neerslagrecords elkaar in rap tempo op. Vorig jaar was de Nederlandse lente nog de op één na natste sinds het begin van de metingen, terwijl het voorjaar van 2025 juist bij de drie droogste lentes ooit gemeten hoort, aldus het KNMI.

Hoe warmer de aarde, hoe groter de kans op extreem weer

Dat het klimaat en ons weer veranderen, is niet nieuw. Wel verandert het veel sneller dan vroeger. Wereldwijd is het inmiddels bijna 1,5 graden warmer dan aan het begin van de vorige eeuw. En in Nederland zelfs ruim 2 graden. Dit komt vooral door de toenemende uitstoot van broeikasgassen, zoals CO2. En zo lang we meer CO2 uitstoten dan de natuur kan opnemen, blijft de aarde opwarmen.

Die stijging van 2 graden klinkt misschien weinig. Misschien denk je zelfs: lekker toch, een beetje extra warmte? Maar de andere kant van het verhaal is dat we hierdoor steeds vaker te maken hebben uitzonderlijk weer. Want hoe warmer het op aarde is, hoe groter de kans op extreem weer, stelt onze ambassadeur en meteoroloog Reinier van den Berg.

Hevigere neerslag en meer droogte

Wat merken we daarvan? Volgens Reinier zorgt klimaatverandering voor extremere neerslag. “Dat is een logisch effect van een warmer klimaat. Hoe warmer het is, hoe harder het kan regenen. Dat komt doordat er meer water verdampt in een warm klimaat. En bij warm weer bevat de lucht vaak meer waterdamp.”

Het betekent overigens niet dat het per se vaker regent. Maar áls het regent, regent het harder. Reinier: “We krijgen dus steeds vaker te maken met piekbuien en wateroverlast. En als het klimaat verder opwarmt, zal dat in de toekomst alleen maar meer voorkomen.”

Aan de andere kant zorgt klimaatverandering juist voor meer droogte en hogere temperaturen. “Die combinatie zorgt ervoor dat de grond nog sneller uitdroogt, met een groter risico op natuurbranden”, geeft Reinier als voorbeeld. “Ook stijgen de temperaturen makkelijker als de grond uitgedroogd is en er weinig regenwater verdampt. Dat zorgt voor vochttekorten in de bodem, maar voor ook minder wolken die de felle zon tegenhouden. Daardoor wordt de uitdroging en verhitting nóg erger.”

Ons weerbericht: steeds warmer, natter en heftiger

De komende 50 tot 100 jaar zullen de temperaturen blijven toenemen, verwacht het KNMI. In algemene zin zal dat betekenen dat de lente, herfst en winter in Nederland steeds warmer en natter worden. De zomer wordt juist droger en warmer. Maar áls het regent, regent het harder en zullen extreme buien vaker voorkomen. Ook de zeespiegel zal verder stijgen, waardoor onder andere het risico op overstromingen toeneemt.

En hoe zit het met stormen? In 2023 raasden er zes over Nederland, waaronder storm Poly, een van de zwaarste zomerstormen in ruim vijftig jaar. Reinier legt uit: “Stormen zijn niet altijd direct aan klimaatverandering te linken. Maar de kans op sterke windstoten en valwinden neemt wel toe, omdat in een warmere, drogere lucht meer neerslag verdampt. Hetzelfde geldt voor onweer. Het is niet zo dat het vaker onweert, maar een onweersbui wordt wél zwaarder bij hogere temperaturen.”

Zo helpen bomen tegen extreem weer en klimaatschade

Klimaatverandering stoppen we niet van de ene op de andere dag. Wel kunnen we onze CO2-uitstoot verminderen om de verdere opwarming van de aarde te remmen. Wat daarnaast ook helpt, is meer bomen planten en bestaande bossen beschermen. Niet alleen omdat ze CO2 opnemen, maar óók omdat ze ons beschermen tegen zowel droogte als teveel water.

Aan de ene kant zorgen bomen voor schaduw en verkoeling, waardoor ze oververhitting tegengaan. Reinier: “Aan de andere kant zorgen ze voor een sterke bodem die de grond bij elkaar houdt en water opneemt als een soort spons. Dit helpt tegen overstromingen en erosie. In een heuvelachtig gebied als Zuid-Limburg bijvoorbeeld, kunnen bomen voorkomen dat water in één keer van de heuvels stroomt. Ze houden het water tegen, vertragen de stroom én nemen het water op in de bodem.”

Om diezelfde reden zijn bomen ook heel waardevol in de stad. “Vooral in de zomer, als het lange tijd droog is geweest, krijgen we vaker te maken met hoosbuien”, verklaart Reinier. “Bomen kunnen regenwater vasthouden in de bodem, zodat het niet wegspoelt via het riool. Bomen planten is dus een slimme manier om ons aan te passen aan het veranderende klimaat én om verdere schade te beperken.”