Projectupdate: hoe gaat het met de bomen in Vietnam?

Op projectbezoek in Song Cau, Vietnam

In april gingen we op bezoek bij ons herbebossingsproject in Vietnam. Dankzij onze donateurs dragen we hier bij aan het herstel van duinbos. Hoe gaat het met de eerste aanplant? En welke uitdagingen brengt het project met zich mee? We geven je een update.

Waarom planten we hier bomen?

Wie door Vietnam reist, ziet een weelderig groen landschap voor zich uitrollen. De heuvels zijn helemaal bedekt met bossen. Maar als je goed kijkt, merk je dat veel van dit bos eigenlijk uit plantages bestaat. Acacia, rubber en dennenbomen worden hier als ‘cash crops’ verbouwd. Er staan miljoenen hectares waarvan acacia de hoofdmoot vormt. Deze exotische soort wordt na vijf jaar massaal gekapt. Van het pulp maken ze producten zoals printpapier en toiletrollen.

Maar de plantages hebben een keerzijde: het zijn ‘ghost forests’ zonder biodiversiteit. Er is geen enkel dier of plant te bekennen. Bovendien zijn deze monotone bossen op den duur slecht voor de bodem en de waterhuishouding. Ze worden zo snel gekapt dat de grond wegspoelt in het regenseizoen. 

Verkeerde aanplant en extreme temperaturen

Op weg naar ons projectgebied in Song Cau komen die uitgestrekte plantages van acacia terug. Daarnaast is er dichter aan de kust ook casuarina aangeplant, een andere exotische soort. Het oorspronkelijke bos is hier eerder verdwenen door houtkap, onder meer voor de bouw van boten.   

Omdat de vegetatie zich nauwelijks op eigen kracht kan herstellen, zijn er in het verleden op grote schaal acacia’s en casuarina’s aangeplant. Maar de meeste van deze bomen overleven de extreme weersomstandigheden niet. De temperatuur aan de kust loopt op tot boven de 40 °C in de droge tijd.

Het gevolg? Zout water sijpelt steeds verder het land in. De duinen veranderen in kleine woestijnen. Waar voorheen de duinbossen de nabijgelegen dorpen beschermden, heeft de wind nu vrij spel. De bewoners hebben last van een voortdurende zandstorm en zijn kwetsbaar voor overstromingen. Door de gevolgen van klimaatverandering neemt dit alleen maar toe. Daarom is het hard nodig om de duinbossen te herstellen.

‘Het planten van de soorten die hier thuishoren, is heel waardevol’

– Tinh, Directeur Protection Forest Management Board

Beschermd bos

In Song Cau beginnen we ons projectbezoek in het kantoortje van de Protection Forest Management Board (PFMB). Dit instituut is onderdeel van de provinciale overheid en beheert de bossen in het gebied die een beschermde status hebben.

Ook ons herstelproject valt onder hun toezicht. Dat betekent dat onze aanplant in een bestemmingsplan is vastgelegd en er in de toekomst geen bomen gekapt mogen worden. Dat is belangrijk voor de lange termijn borging van het duinbos. Veel gebieden aan de Vietnamese kust hebben die status niet en worden daardoor bedreigd door grootschalige infrastructuur en activiteiten zoals zandwinning.

Directeur Tinh van PFMB is blij dat we het project met onze project partners Unique en IREN gestart zijn. Zijn organisatie heeft weinig mankracht en een beperkt budget om zo’n groot duingebied te beheren. Doordat wij met het projectteam de bomen in nauwe samenwerking met de bewoners planten, onderhouden én beschermen, heeft het herstel van de oorspronkelijke vegetatie zin. ‘Het planten van de soorten die hier thuishoren, is heel waardevol’, zegt Tinh. ‘Ze zijn goed bestand tegen de hitte en droogte en zullen ervoor zorgen dat de dorpen minder last hebben van zandstormen.’

100.000 zaailingen in de kwekerij

Met directeur Tinh bekijken we de kwekerij waar onze boompjes worden opgekweekt. Met het opstarten van ons project is het terrein schoongemaakt en is een sproei installatie aangebracht. Water is er gelukkig het hele jaar rond. Afgelopen plantseizoen zijn er 20.000 boompjes de grond in gegaan en nu staan er ruim 100.000 zaailingen in goede gezondheid. Het gaat hier om inheemse soorten zoals Melaleuca en Dipterocarpus die een hoog overlevingspercentage hebben.

Bovendien kweekt het projectteam ook zeldzame soorten op zoals Shorea falcata. Van deze endemische soort zijn er nog maar enkele volwassen exemplaren te vinden en staat als uitsterven bedreigd op de Rode Lijst van de IUCN. Door de Shorea falcata aan te planten, hopen we zijn toekomst in het Vietnamese kustgebied zeker te stellen.

Op de plantlocatie: het toekomstige duinbos

Op minder dan 500 meter van de kwekerij ligt onze aanplantlocatie. Het is een vlakte van wit zand waarop eerder casuarina- en acaciabomen zijn geplant. Deze soorten doen het uitermate slecht vanwege het extreme klimaat. Onze projectpartner laat ze staan, omdat ze onze boompjes enigszins beschutting kunnen geven tegen de wind.

Het projectteam plant de boompjes aan in groepen van verschillende soorten of zogenaamde ‘clusters’. Ze hebben dat afgekeken bij de natuur, want de oorspronkelijke duinvegetatie ontwikkelt zich ook zo. Dat geeft extra bescherming en de pionier soorten helpen straks met hun schaduw de soorten die meer tijd nodig hebben om te groeien.

De eerste 20.000 zaailingen zijn afgelopen november en december geplant. Het project team doet geregeld metingen en het overlevingspercentage ligt nu rond de 70%. Sommige zaailingen die hun blad hebben verloren door de warmte shock bij de aanplant, lopen gelukkig weer uit.

Een betrokken gemeenschap

Het team van onze projectpartner wordt bijgestaan door een groep van 25 mensen uit de nabijgelegen Xuan Thinh gemeenschap. Dat is cruciaal voor de goede ontwikkeling van de aanplant. De groep plant de zaailingen aan en draagt ook zorg voor het onderhoud en de bescherming van het gebied. De deelnemers zijn voornamelijk vrouwen. Dat heeft er mee te maken dat het Song Cau van oudsher leeft van de visserij en de mannen het grootste deel van de tijd op zee doorbrengen.  

Tijdens ons bezoek spraken we met zo’n tien vrouwen en merkten we dat ze heel toegewijd zijn. Ze begrijpen de noodzaak van het herstel van duinbos met inheemse soorten en vertellen met trots over hun werkzaamheden aan hun kinderen. ‘Jarenlang was het beleid om casuarina en acacia aan te planten’, zegt één van hen. ‘Maar we zien dat de soorten die we nu planten, het beter doen.’

Toch moet er nog veel gedaan worden om de bewustwording over het belang van het project verder uit te breiden. Er zijn heel wat dorpelingen die het planten van inheemse soorten niet zien zitten, omdat ‘ze zo langzaam groeien’. Ze vragen zich ook af wat de economische waarde van de bomen is. Daarom kijkt onze project partner ook hoe ze de waardenketens van sommige producten kunnen promoten, zoals de etherische olie die ze uit de bladeren van Melaleuca winnen. Daarnaast vergt ook het lange termijn beheer door de gemeenschap veel aandacht.

Conferentie ‘nature-based solutions’

Naast het bezoek aan ons project waren we ook in de gelegenheid om een conferentie van onze projectpartners bij te wonen. Die ging over het belang van ‘nature-based solutions’ met boomaanplant voor het kustgebied van Vietnam. Zo’n 60 deelnemers van de overheid, Staatsbosbeheer, NGO’s en universiteiten waren van de partij.

Er is veel animo voor het concept van planten van inheemse soorten voor duinherstel, maar de keerzijde is dat er nog weinig budget voor beschikbaar is. De meeste fondsen voor boomaanplant gaan vooralsnog naar soorten die snel groeien en financieel rendement leveren.

Veldbezoek aan een voorbeeldproject

Met alle deelnemers gingen we ook voor een fieldtrip naar een vergelijkbaar project als het onze. Dit project is door onze project partners Unique en IREN in 2019 gestart met hulp van een Duits klimaatfonds. We zagen de uitdagingen voor de aanplant zoals overstromingen en langdurige droogte, maar ook de weerbaarheid van de boompjes.

Aan het einde van het programma brachten we een bezoek aan een dicht en divers duinbos dat al tientallen jaren door de aangrenzende gemeenschap wordt beheerd. Het toonde aan wat er mogelijk is als je met toewijding en het nodige geduld de aanplant laat ontwikkelen. Een inspirerend voorbeeld hoe ons project er in de toekomst uit kan zien.

Wat hebben we geleerd?

We gaan ons doel om 120.000 bomen te planten voor dit jaar halen. Maar zoals we zeggen: “It’s not about planting trees, but about growing trees.” Daarom is een belangrijk onderdeel van onze werkwijze om op projectbezoek te gaan, zodat we knelpunten op tijd kunnen signaleren. En vervolgens samen met onze projectpartners bijsturen waar nodig bijsturen. Zo ook in Vietnam.

Vooraf wisten we dat het planten van zaailingen van inheemse soorten in duinzand onder extreme omstandigheden (hitte, langdurige droogte, zandstormen en verzilting) een bijzonder lastige opgave zou zijn. Het bezoek aan de aanplantlocatie bevestigde ons vermoeden, maar liet ook zien dat er ruimte is voor verbetering om zo de zaailingen in de volgende plantronde een goede start te geven.

Daarom gaan we werken aan:

• Het verder verbeteren van de kwaliteit van de plantjes uit de kwekerij. De zaailingen zelf zagen er goed uit, maar de wortels waren vaak “gedraaid” in de plantzakjes. Wortels moeten recht naar beneden groeien om zo snel en stevig mogelijk zelf voldoende water uit de grond te kunnen halen. Daarom gaan we extra investeren in de kwekerij.
• Het nog beter trainen van de medewerkers. Als voormalig vissers hebben ze weinig ervaring met het planten van bomen. De planters hebben vooraf een training gehad, maar bijscholing blijft belangrijk. Het projectteam zet daarom in op herhaling en gaat ook aandacht besteden aan bewustwording van de gemeenschappen rond het projectgebied.
• Ook wordt met het PFMB en de provinciale autoriteiten gekeken hoe het concept van duinherstel verder in de regio gepromoot kan worden. Naast de dorpsgemeenschappen worden ook scholen bij betrokken en lokale NGO’s.

We hebben veel vertrouwen in de mensen die de verbeteringen gaan doorvoeren. Zowel het project team van onze partners Unique en IREN, als de PFMB en de mensen eromheen zijn deskundig en toegewijd. Ze zullen er alles aan doen om het project te laten slagen en daarmee het herstel van duinbos mogelijk te maken.

Meer over het project in Vietnam