Op projectbezoek in Bolivia: hoe we met lokale boeren bijdragen aan het behoud van de Amazone

Boliviaanse boeren helpen bij de overstap op duurzame boslandbouw, zodat ze niet langer bos hoeven kappen voor veeteelt of landbouw. Dat is waar Trees for All en Sicirec zich voor inzetten met het ArBolivia project. En het werkt: al 2.000 Boliviaanse boeren planten via het project bomen in combinatie met koffie en cacao! In mei 2024 bezochten we een aantal van hen om te zien hoe zij met deze duurzame manier van ‘boeren’ bijdragen aan het behoud van de Amazone.

De uitdaging: ontbossing voor veeteelt en landbouw

In Bolivia is ontbossing voor veeteelt en landbouw een groot probleem. Nog altijd worden bossen gekapt om plaats te maken voor vee of sojaplantages. Ook illegale houtkap komt veel voor. Het zorgt ervoor dat in Bolivia alleen al het afgelopen jaar zo’n 470.000 hectare bos is verdwenen.

We hoeven je dus niet uit te leggen dat het nodig is hier bomen te planten en bossen te beschermen. Maar dat heeft alleen zin als de noodzaak verdwijnt om bossen te kappen. Kortom, boeren hebben een alternatief nodig om hun geld te verdienen, zonder dat daarvoor veel bos verloren gaat. En precies dat alternatief bieden we met het ArBolivia project.

Een duurzaam alternatief voor boeren

Het ArBolivia project is een initiatief van de Boliviaanse organisatie Sicirec. Samen helpen we boeren bij de overstap van gangbare landbouw naar agroforestry, een vorm van boslandbouw. Dat werkt als volgt: boeren planten inheemse bomen op hun land, in combinatie met gewassen zoals koffie of cacao. Daarvoor krijgen ze boompjes, trainingen en de juiste middelen van Sicirec.

De inheemse bomen zijn belangrijk, omdat ze CO2 opslaan en bijdragen aan het herstel van biodiversiteit. Maar dat niet alleen: ze zorgen ook voor schaduw, waardoor de koffie en cacao van betere kwaliteit zijn. Daardoor stijgt de marktwaarde van de producten die de boeren (internationaal) kunnen verkopen. En dat is weer positief voor hun inkomsten.

Met het ArBolivia project planten boeren inheemse bomen op hun land, in combinatie met gewassen.

Met het project willen we bovendien illegale houtkap tegengaan. Daarom mogen de deelnemende boeren hun bomen deels gebruiken voor duurzame houtproductie. Dat klinkt misschien tegenstrijdig; bomen planten om ze daarna te oogsten. Daarom doen de boeren dit op een gecontroleerde manier. Ze halen steeds een klein aantal bomen weg, zodat het overgrote deel blijft staan. Bovendien kappen ze de bomen op zo’n manier dat de stronken opnieuw uitlopen en de scheuten uitgroeien tot nieuwe bomen.

Door houtoogst selectief toe te staan, komt er legaal en duurzaam gecertificeerd hout op de internationale markt. Daardoor vermindert de noodzaak om illegaal hout te kappen in de bossen die nog over zijn, zodat deze zoveel mogelijk intact blijven!

2.000 boeren doen al mee

Inmiddels hebben al 2.000 (!) boeren zich aangesloten bij het ArBolivia project. Dat succes is mede te danken aan de opzet van het project, ervaren we tijdens ons bezoek in mei 2024. Drie dagen lang neemt het team van Sicirec ons mee naar verschillende boeren die met trots hun bomen, koffie en cacao laten zien.

Bij de ene boer, Carlos, zien we een prachtige mix aan metershoge inheemse boomsoorten op zijn grond staan. Daartussen groeien de koffie- en cacaostruiken. Een andere boer, Santos, leidt ons rond over zijn koffieplantage. Dankzij het project heeft hij deze kunnen verrijken met inheemse bomen, die voor schaduw zorgen. Daardoor is de kwaliteit van zijn koffie flink gestegen.

Van links naar rechts: 1) boer Santos met koffie, 2) boer Carlos met cacao en 3) boer José met zijn vrouw bij inheemse bomen.

De bomen groeien als een speer

Wat de boeren met elkaar gemeen hebben, is dat hun bomen als een speer groeien. Dat komt niet alleen door het tropische klimaat, maar ook door de persoonlijke begeleiding die de deelnemende boeren krijgen.

Voor elke boer die meedoet met het project maakt Sicirec een plan op maat. Daarbij kan de boer zelf aangeven welke bomen en gewassen de voorkeur hebben. Vervolgens helpen de ‘tecnicos’ van Sicirec de boeren op weg met kennis en praktische hulp. Welke bomen kun je planten en waar? Hoe onderhoud je de bomen en gewassen het beste? Welke snoeitechnieken kun je toepassen om ze nog beter te laten groeien? Hiervoor bezoeken ze de boeren geregeld.

Voor de boeren heeft deze begeleiding veel toegevoegde waarde, vertellen ze. Verschillende van hen hebben al eens meegedaan met andere boomaanplantprojecten. Daarbij kregen boeren wel boompjes om te planten, maar geen verdere ondersteuning. Hierdoor bleef onduidelijk hoe ze bomen laten uitgroeien tot een bos, of hoe ze inkomsten kunnen overhouden aan koffie- of cacaoteelt. En juist die ondersteuning biedt het ArBolivia project wel.

Van links naar rechts: 1) de koffie en cacao groeien tussen de inheemse bomen, 2) koffie, 3) cacao

Inkomsten dankzij koffie en cacao

Sicirec helpt de boeren ook bij de export van hun producten voor een eerlijke prijs. Een deel van de Boliviaanse koffiebonen wordt bijvoorbeeld in Nederland gebrand door koffiebranderij Brute Bonen. Boer Carlos is een van de boeren die deze bonen teelt. “Ik ben trots dat mijn koffie van dusdanige kwaliteit is, dat deze internationaal geëxporteerd wordt”, vertelt hij tijdens de rondleiding over zijn perceel.

Maar ook lokaal en nationaal worden koffie en cacao inmiddels verkocht. Hierdoor zien steeds meer boeren in dat ze wel degelijk op een andere manier geld kunnen verdienen dan met traditionele landbouw of veeteelt. Zo raken steeds meer boeren gemotiveerd het anders te doen!

Van links naar rechts: 1) onze collega’s en een groot deel van het team van Sicirec, 2) een van de ’tecnicos’ geeft uitleg

Werk in lokale kwekerijen

Naast boeren, bezoeken we ook twee boomkwekerijen. Hier groeien de zaden van de inheemse bomen, koffie en cacao uit tot kleine plantjes (zaailingen), die daarna door de boeren zelf worden geplant.

Zowel de eigenaren als de medewerkers van de kwekerij komen uit de regio. Het ArBolivia project biedt daarmee ook werk en inkomen voor al deze mensen. Een van hen, kwekerij-eigenaar Roman, laat ons met veel trots zien aan welke kwaliteitseisen zijn kwekerij allemaal voldoet. Hier groeit bovendien een cacaosoort die een stuk minder bitter is in vergelijking met andere cacao. Dat maakt de bonen onderscheidend op de internationale markt!

Van links naar rechts: verschillende kwekers en cacaoboompjes in de kwekerij

Project verder uitbreiden

Voor de komende jaren zijn er volop kansen om het project verder uit te breiden, weet Sicirec. Op nog veel meer plekken in de Amazone zijn er boeren die de overstap naar agroforestry willen maken. De komende tijd zullen we ons over deze plannen buigen om te kijken hoe we samen met Sicirec en de boeren nog meer impact kunnen maken.

Want dat dat nodig is, daar is geen twijfel over mogelijk. Wereldwijde ontbossing is en blijft een probleem. Het zoeken naar duurzamere manieren om land te beheren en geld te verdienen, draagt bij aan het behoud van bossen. Daarom zijn we blij met iedereen die dit project mogelijk maakt: de Boliviaanse boeren, Sicirec, en jij als donateur. Dankzij jou kunnen we dit soort projecten mogelijk (blijven) maken. Dankjewel daarvoor!

Links Sicirec-oprichter Anko Stilma, samen met Trees for All collega Marlous bij een cacaoboompje.