Interview met Matthijs Bol, oprichter van stichting Adopteer Regenwoud

‘Het regenwoud beschermen, dat kun je niet alleen’

Als onbevangen twintigers werden Matthijs Bol en Maarten van der Beek smoorverliefd op het tropisch regenwoud in Costa Rica. Geïnspireerd door natuurdocumentaires op tv, gingen ze op wereldreis naar dit ‘beloofde land’. En inderdaad, Costa Rica was een tropisch walhalla voor planten en dieren. Maar tijdens hun trektochten door de jungle zagen ze ook de andere kant: het regenwoud werd gekapt. En snel ook.

Daar wilden Matthijs en Maarten iets aan doen en zij richtten in 2011 de stichting Adopteer Regenwoud op. En met succes. Ruim 12 jaar later beschermen ze hun eigen natuurreservaat in Costa Rica van 230 hectare groot. Hoe doe je dat eigenlijk, tropisch regenwoud beschermen? Wij spraken met Matthijs Bol, oprichter en manager van Adopteer Regenwoud, over hun werkwijze en de uitdagingen die hij tegenkomt in natuurbescherming in Costa Rica.

Eerste hectare met geleend geld

Stichting Adopteer Regenwoud koopt stukken land op om het regenwoud te behouden. Met geleend geld van hun ouders kochten Matthijs en Maarten in 2010 de eerste drie hectare grond en maakten ze hier een beschermd natuurreservaat van. In de statuten stelden ze vast dat de gronden die zij in hun bezit hebben, altijd bos blijft. Hun belangrijkste drijfveer? Het beschermen van de vele soorten dieren en planten die Costa Rica rijk is.

Matthijs vertelt: “In Costa Rica is de biodiversiteit heel erg hoog: je vindt hier bijna 5 procent van alle soorten flora en fauna ter wereld. Als hier de biodiversiteit afneemt, gaat niet alleen de natuur verloren, maar wordt al het leven op aarde bedreigd. Wij hebben immers ook zuurstof, voedsel en water nodig.”

Wat leeft er allemaal?

Naast het beschermen van bestaand regenwoud, investeerde de stichting ook in een lokaal onderzoekscentrum. Tientallen Nederlandse en internationale studenten per jaar doen hier onderzoek naar alle dieren in het reservaat, zoals vlinders en kolibries. Ook gaan ze binnenkort alle bomen en planten in het gebied identificeren in samenwerking met een Nederlandse universiteit. Zo weten ze nóg beter wat ze beschermen.

Regenwoud in gevaar door fruitmagnaten

Helaas gaat deze fantastische rijkdom aan plant- en diersoorten in Costa Rica nog steeds hard achteruit, met name door ontbossing. Matthijs en Maarten zagen met eigen ogen hoe het regenwoud in rap tempo verdwijnt.

Matthijs: “In Costa Rica zijn er veel grote fruitmagnaten, zoals Dole, Del Monte en Chiquita, die gigantische grote stukken grond opkopen. Ze kappen het bos om vervolgens monoculturen van bananen- of ananasplantages aan te leggen.”

“Ook spuiten ze met een vliegtuig gif over de plantages, terwijl mensen gewoon aan het werk zijn. En als het regent, vloeien alle gifstoffen van de plantages het water in. Tijdens onze kano-tochten door de mangroven zagen we de vissen dood boven komen drijven. Ja, Costa Rica heeft 24% van het land als nationaal park aangewezen. Maar de rest van het bos kan het land niet beschermen.”

De overgebleven bossen zijn veelal in het bezit van particulieren. “Deze grond hebben ze geërfd van hun voorvaderen. Er is geen werk, behalve zwaar werk voor weinig geld op de plantages. Het lijkt dan een makkelijke keuze om je grond te verkopen voor wat geld aan deze producenten van bananen en palmolie. Het regenwoud staat hierdoor onder grote druk.”

Samenwerking met de lokale bevolking voorop

Bosbescherming is niet eenvoudig, weet Matthijs uit jarenlange ervaring. Eén van de grootste uitdagingen was het winnen van het vertrouwen van de lokale mensen. “Ze keken in het begin wel de kat uit de boom: wat komen die blanke mensen doen die steeds meer land opkopen?” vertelt hij.

“Maar vanaf dag één zijn we onderdeel geweest van de lokale gemeenschap. Onze kinderen gingen naar de lokale school en we stonden zelf letterlijk met onze voeten in de klei. Hierdoor hebben we het respect en vertrouwen gewonnen. We kwamen de bevolking niet vertellen wat ze moesten doen.”

Inmiddels is het dorp blij met hun aanwezigheid. De stichting doet er zoveel mogelijk aan om de lokale bevolking te betrekken. Zo heeft Adopteer Regenwoud alleen lokale mensen in dienst: een gids, kok, schoonmaakster en twee boswachters die het reservaat beschermen tegen illegale houtkap en jacht. Ook wordt de lokale economie gestimuleerd. De studenten van het onderzoekscentrum doen een drankje in de lokale bar of kopen chips in het winkeltje.

Slangen in het kippenhok

Voor Matthijs is het belangrijk dat de missie van Adopteer Regenwoud door de lokale bevolking wordt gedragen. Daarom organiseert de stichting rondleidingen door het bosreservaat voor de plaatselijke school. De meeste leerlingen zijn nog nooit het bos in geweest, want dat wordt als gevaarlijk bestempeld. Maar Matthijs ziet daar al verandering in.

“We werden een keer opgebeld, omdat er een boa constrictor in het kippenhok zat. Normaal gesproken zouden ze de slang meteen doden, maar het zoontje had een rondleiding van ons gehad en zei: ‘Slangen moet je niet doden, maar die moet je terugbrengen naar het bos’.”

Nu worden ze regelmatig gevraagd om slangen op te halen en uit te zetten in het reservaat. “De jongere generatie, daar moeten we het van hebben. Het regenwoud beschermen, dat kun je niet alleen. Daar heb je de lokale bevolking voor nodig.”

Samen sta je sterker

Naast het beschermen van het tropisch regenwoud gaan Matthijs en Maarten nu een nieuwe uitdaging aan: bosherstel. Van de gronden die ze hebben gekocht, zijn sommige in het verleden ontbost. Daarom slaan ze de handen ineen met Trees for All. De twee natuurorganisaties planten samen 27.500 bomen op een voormalige veeweide van 25 hectare, dat oorspronkelijk regenwoud was.

“In de loop der jaren zijn er diersoorten verdwenen, zoals apen, de jaguar en de tapir. Om deze diersoorten terug te brengen in ons gebied, moet het aaneengesloten zijn met het nationale park waar ze wel leven. Dankzij donaties via Trees for All kunnen we deze gebieden met elkaar verbinden door te herbebossen,” legt Matthijs uit.

De natuur een handje helpen

“Als we de natuur zelf haar gang laten gaan, dan zou het nog 100 jaar kunnen duren voordat er bos ontstaat. Op het weiland waar we bomen gaan planten, groeide een invasieve grassoort. Als hier een boomzaadje tussenkomt, kan hij zich nooit ontwikkelen. Door de natuur een handje te helpen en pionierssoorten te planten, zorgen we voor schaduw en maken we de grond weer losser. Zo kunnen er weer bomen groeien. Hiermee winnen we 25-50 jaar in het proces om hier weer natuur te krijgen.”

En dat werpt z’n vruchten af: de bomen die ze eerder hebben geplant in hun reservaat zijn na drie jaar al 27 meter hoog. “Ook zien we langzaam weer diersoorten terugkomen, zoals rode pijlgifkikkertjes die bos als leefgebied nodig hebben. En is er afgelopen maand voor het eerst een Ocelot op de trapcam vastgelegd die de oversteek weer durft te maken.”

Bovendien heeft grasland minder toegevoegde waarde voor de biodiversiteit. “Het biedt geen voedsel en bescherming voor dieren, zoals een volwaardig bos,” vertelt Matthijs. “Daarom gaan we zeven verschillende boomsoorten planten waarvan één bedreigde boomsoort, de Almendro. De bedreigde Buffons ara is afhankelijk van deze boom. Naast dat we bomen planten en natuurherstel versnellen, dragen we dus ook bij aan het behoud van deze zeldzame papegaaien- en boomsoort.”

Van droom tot werkelijkheid

De natuur redden is hard werken. Matthijs en Maarten zetten hiervoor hun carrière opzij, want een fulltime baan naast de stichting paste niet. Tegelijkertijd is Matthijs daar het meest trots op. “Er zijn een hoop mensen die een droom hebben. Maar er zijn er maar weinig die het volhouden om het te blijven doen. Dat is onze kracht. We hebben alles opzij gezet om onze idealen te bereiken. Hierdoor hebben we van onze droom werkelijkheid gemaakt: we beschermen nu tropisch regenwoud en de lokale bevolking profiteert mee.”

Maar achterover leunen, dat doet Matthijs nog lang niet. Hij is pas tevreden wanneer de jaguar terugkomt in het reservaat. Matthijs: “Een jaguar heeft 2.000 hectare nodig om te kunnen overleven. Daarom hebben we dat als doel gesteld en daar zijn we nog lang niet. Maar de eerste keer de jaguar op de cameraval zien? Dat trekken we de champagnefles open. Dan kunnen we zeggen: door ons is de jaguar terug.”