Nieuws uit ons project in Madagaskar

Sinds 2021 steunt Trees for All het herbebossingsproject Zazamalala in Madagaskar. Afgelopen oktober ging een delegatie van Trees for All op bezoek bij dit project in West-Madagaskar, vlakbij het stadje Morondava. We namen we een kijkje achter de schermen van het project en plantten we een boompje mee. En niet zomaar één, maar de meest iconische boom van Madagaskar! In dit reisverslag vertellen we je er alles over.

Bos is hard nodig in Madagaskar

Het is oktober, alles is kurkdroog en het wachten is op de eerste regen. Alle rivieren staan droog. Alleen in sommige kanalen die dienen als irrigatie voor de rijstvelden stroomt mondjesmaat water.

Als het straks weer heeft geregend, is de omgeving weer mooi groen. Gras, rijstvelden en akkers met maniok zullen het landschap weer kleur geven. Maar dit is helaas niet het groen van de schitterende Madagassische bomen. Die zijn namelijk grotendeels gekapt.

Enerzijds komt dit door ‘slash en burn’, waarbij mensen bos afbranden, kappen en gebruiken voor landbouw. Op Madagaskar gaat het vooral om maïs en zijn de gronden na twee oogsten uitgeput. En dan is het volgende stuk bos aan de beurt.

Een andere oorzaak is het gebruik van hout als grondstof en brandstof. Overal staan grote zakken zwart geblakerde houtskool langs de weg, omdat de mensen hier zijn aangewezen op houtskool om te koken.

Maar ons project laat zien dat het ook anders kan.

Herstel van het endemische bos

Tijdens ons bezoek nam Simon Rietveld, oprichter van Stichting Zazamalala en onze projectpartner, ons mee in het reilen en zeilen van het project. Simon is ruim 20 jaar geleden begonnen met het aankopen van grond en het aanplanten van een botanische tuin. Hier worden bijzondere en vaak endemische soorten gekweekt en geplant.

Tegelijkertijd is hij gestart met de aanleg van het Zazamalala bos. Dit bos is inmiddels 140 hectare groot (dat zijn bijna 300 voetbalvelden!) en is een groene oase in het kale en dorre landschap. Met steun van de donateurs van Trees for All donateurs wordt dit bos nu uitgebreid met nog eens 150 hectare extra.

150.000 bomen erbij

De potentie om in deze regio nog meer bos te planten, is groot. Steeds meer boeren bieden hun land aan voor bosaanplant, omdat ze er geen rijst meer kunnen verbouwen. Simpelweg omdat er geen water meer is. Simon heeft recent nog geadverteerd op de radio om land te kopen. En dat wordt van heinde en verre aangeboden.

Voor de aankoop van nieuw land focust Simon zich op gronden in de buurt van het project. Zo kunnen de verschillende stukken land die in het bezit zijn van Zazamalala aaneengesloten worden, zodat er één groot bos ontstaat. Dat heeft tijd nodig, want hoewel veel land gedegradeerd is, zijn sommige gronden nog wel in gebruik voor veeteelt en rijst.

De komende drie jaar gaan we in ieder geval 150 hectare nieuw bos aanplanten. Dat zijn in totaal 150.000 bomen!

Inheemse bomen kweken in de kwekerij

De boompjes die we planten, komen uit de grote kwekerij van Stichting Zazamalala. Daar is volop bedrijvigheid tijdens ons bezoek. Vijftien vrouwen zijn in de weer met compost en zaden om de zakjes te vullen. Nog eens duizenden boompjes staan klaar om aangeplant te worden.

Veel vrouwen hebben een opmerkelijk wit masker. Dat is een mengsel van klei en tamarinde (van de tamarindeboom die ook geplant wordt) dat ze op hun gezicht smeren om zich tegen de felle zon te beschermen. “Voor de schoonheid”, zegt Justine, één van de vrouwen die sinds een paar maanden werkt voor Zazamalala.

Zij weet waar ze het voor doet. Natuurlijk om haar gezin een inkomen te geven. Veel van de aanwezige vrouwen zijn alleenstaand met kinderen. Maar daarnaast ziet ze ook de noodzaak voor de omgeving. “Het bos trekt de regen aan”, zegt ze. En dat hebben ze hier hard nodig voor hun gewassen.

Trouwe medewerkers

Er zijn zo’n 20 lokale mensen in vaste dienst van Stichting Zazamalala. Daarnaast helpen vele dorpelingen op dagloonbasis mee in de kwekerij en met alle plantwerkzaamheden. Van de vaste medewerkers is een aantal al lang betrokken bij het project, onder wie bedrijfsleider Florent. In deze video vertelt hij over reilen en zeilen in het project, waarom het belangrijk is om hier bomen te planten én wat zijn favoriete boom is.

Geen bos, geen regen, geen rijst

Bomenkweker Leonce Capistran is 20 jaar geleden begonnen bij Zazamalala. Vol trots vertelt hij ons dat hij een afstammeling is van een voormalige regionale koning. Leonce heeft op advies van Simon een eigen kwekerij opgezet om boompjes aan Zazamalala te leveren. Samen met zijn vrouw, zus en twee zonen werkt hij hard om zaden te verzamelen en de boompjes te kweken.

Leonce was de eerste in de regio Menabe die in plaats van rijst of maniok besloot om bomen te kweken. Met zijn ervaring traint hij ook beginnende boomkwekers. Zijn motivatie om zich in te zetten voor het herbebossingsproject: “Pas de forȇt, pas de pluie, pas de riz.” Ofwel: zonder bomen is er geen regen en dus geen voedsel.

De bomen zorgen voor een beter microklimaat met meer regenval. Ook houden ze water vast. Heel belangrijk in deze regio, waar water zo schaars is. Klimaatverandering maakt de seizoenen onvoorspelbaar. Het is telkens de vraag wanneer de regen valt. Hierdoor neemt de voedselzekerheid in een toch al straatarm land af. Het is ontluisterend om te horen dat door het gebrek aan regen hele oogsten mislukken.

De reuzenboom van Madagaskar

Op dit moment staan er zo’n 2.500 zaailingen in de kwekerij van Leonce. De kwekerij is prachtig verzorgd en rijk aan vele soorten. Wat zijn favoriete boom is? De baobab staat op nummer één. Leonce: “De baobab hoort bij Madagaskar en levert mooie vruchten.”

De baobab is inderdaad iconisch. Hoog steken ze af boven het dorre en kale landschap hier in Madagaskar. Ze zijn majestueus en dwingen ontzag af. Maar het feit dat ze er nog staan, is niet vanwege hun schoonheid. Het antwoord is eenvoudiger: baobab hout is niet geschikt voor brandhout of timmerhout. Dat blijkt hun redding te zijn, waardoor ze overal bovenuit torenen.

Zo ook op de ‘avenue des baobabs’, een indrukwekkende laan met deze bijzondere bomen. Ooit waren de reuzen omringd door inheemse, zogenaamde droge loofbossen. Nu getuigen ze van een oud bosrijk verleden. Het stemt verdrietig en tegelijk hoopvol. Want mensen zoals Simon, Leonce en alle betrokken medewerkers van Zazamalala kunnen hier een verschil maken.

“Ik ben net zo gek als meneer Simon”, zegt Leonce met een grote glimlach. Een beetje gek moet je misschien wel zijn om deze grote taak op je te nemen. Maar gelukkig heeft Zazamalala hem geïnspireerd. En hopelijk volgen er velen!