Meer biodiversiteit op de boerderij dankzij bomen en struiken

Melkveeboer Gebrand Vlooswijk doet mee aan het ReNature programma

Boeren die melk leveren aan Arla Foods, kunnen via het ReNature programma bomen en struiken op hun land planten. Zo werken ze aan meer biodiversiteit op het platteland samen met Arla Foods, BoerenNatuur en Trees for All. Melkveeboer Gerbrand Vlooswijk is een van de eerste boeren die meedoet aan dit project. Waarom koos hij hiervoor? “Alles viel precies op z’n plek.”

Positiever beeld van boeren

Boer Gerbrand Vlooswijk uit Montfoort stoort zich er weleens aan: het beeld van boeren in de media. “De landbouw wordt soms best negatief belicht. Alsof we weinig oog hebben voor het milieu en dierenwelzijn. Maar zo zwart-wit is het helemaal niet. Er gebeuren veel positieve dingen. Kijk maar naar dit mooie project van Arla, waar zowel mens, dier en natuur baat bij hebben.”

Gerbrand doelt op het ReNature programma, een initiatief van Arla Foods. De zuivelcoöperatie werkt hiervoor samen met Trees for All en BoerenNatuur, een koepelorganisatie die zich inzet voor natuurinclusieve landbouw. Boeren die melk leveren aan de Arla-merken Arla Biologisch of Melkunie, kunnen via het programma landschapselementen op en rond hun erf planten. Dit zijn bijvoorbeeld heggen, bomenrijen en knotwilgen.

Boer Gerbrand Vlooswijk uit Montfoort en zijn zoon

Snel overtuigd

De afgelopen jaren zijn veel landschapselementen uit het landelijk gebied verdwenen, onder andere door het toenemende gebruik van prikkeldraad. Daardoor raakten dieren en planten een deel van hun leefgebied kwijt. Door landschapselementen terug te plaatsen, krijgt de biodiversiteit weer meer kans. Landschapselementen nemen daarnaast CO2 op, houden water vast en dragen bij aan een gezonde en vruchtbare bodem.

Boer Gerbrand was dan ook snel overtuigd, toen hij in het voorjaar van 2023 een oproep van Arla zag voor het ReNature programma. “Als zoiets op m’n pad komt, denk ik altijd: past dit bij mijn boerderij?” Het antwoord was een volmondig ja.

“Met meer groen wordt de boerderij meer een geheel.”

Appeltaart en stoofpeertjes

Naast een melkveebedrijf met 200 koeien heeft hij namelijk ook een dagbesteding op het erf, voor ouderen met beginnende dementie. Die runt zijn vrouw. Ook verhuren ze een groepsaccommodatie voor 12 personen.

Wat nou als hij fruitbomen zou laten planten, dacht Gerbrand gelijk. Dan kunnen de ouderen het fruit plukken tijdens de dagbesteding. En daar bijvoorbeeld appelmoes van maken. Of een appeltaart of stoofpeertjes. “Die kunnen ze ’s avonds mee naar huis nemen, of in buurtwinkeltjes verkopen.” Nu werken de ouderen ook al in de moestuin op de boerderij, waar ze bijvoorbeeld wortels en sla verbouwen.

Voor toeristen in de groepsaccommodatie is een beetje groen in de buurt ook niet verkeerd. De bomen konden de boel mooi aankleden. “Alleen maar betonnen gebouwen is ook zo saai”, zegt Gerbrand. “Met meer groen wordt de boerderij meer een geheel.”

Schaduw opzoeken

En dan brengen de landschapselementen zijn ecosysteem ook nog beter in balans. “We hebben regelmatig een steenuil en een kerkuil op het dak van de schuur zitten”, legt de melkveeboer uit. “Zij eten prooidieren, zoals ratten en muizen, die voor ons lastig te bestrijden zijn. En ratten en muizen zitten vaak in de buurt van bomen. Ook zit er van alles onder het gras, zoals hermelijnen en bunzingen.”

Bovendien creëren bomen schaduw voor Gerbrands koeien in de wei. In de zomer zoeken ze graag koele plekjes op, onder een boom of achter een bosje.

Gerbrand zag het ReNature-programma als een win-win-winsituatie. “Alles viel op z’n plek. En het is fijn dat de kosten van het plantgoed en een deel van het beheer vergoed worden. Als je alles zelf moet betalen, loopt het flink op.”  

Landschapselementen zorgen voor de terugkeer van dieren naar het platteland, zoals uilen, muizen en de bunzing

Niet bukken tijdens het plukken

Trees for All heeft jarenlange ervaring met het planten van bomen en struiken in Nederland. We zetten ons in voor de terugkeer van landschapselementen op het platteland. Samen met BoerenNatuur en Arla hebben we het Renature programma vormgegeven.

Na zijn aanmelding maakte Gerbrand met het lokale collectief Lopikerwaard, onderdeel van BoerenNatuur, een beplantings- en beheerplan op maat. Welke landschapselementen zijn het beste voor de natuur? En welke wensen heeft Gerbrand zelf? “Op plekken waar veel weidevogels zitten, wilde ik liever geen hoge bomen. Want dan nestelen daar buizerds, die de weidevogels weer wegjagen.”

De hoogstamfruitbomen, die appels en peren geven, moesten juist wel hoog zijn. “Dan hoeven de ouderen niet te bukken tijdens het plukken. En lopen ze minder risico om duizelig te worden en vervolgens te vallen.”

Vaste hovenier

In het beplantings- en beheerplan staan adviezen voor langdurig beheer en onderhoud van de aanplant. Boeren die meedoen, zijn verplicht om minimaal tien jaar voor de geplante landschapselementen te zorgen.

Onderdeel van Gerbrands beheerplan is bijvoorbeeld de druppelbevloeiing voor de nieuwe beplanting op zijn erf. Daarnaast heeft hij een vaste hovenier, die langskomt om onkruid te wieden en heggen te snoeien. Verder is gekozen voor oude fruitrassen, zodat hij er geen kunstmatige producten op hoeft te spuiten. Landschapselementen kunnen (insecten)plagen, droogte en ziektes op een natuurlijke manier bestrijden.

Op 11 januari 2024 vond de boomplantdag plaats, de eerste van het ReNature programma. Toen zijn 28 hoogstamfruitbomen, vruchtenstruiken, een struweelhaag en een beukenhaag geplant. Alle boom- en struiksoorten zijn streekeigen. Dat wil zeggen dat ze passen bij het landschap en de bodem. Zo hebben ze maximale impact op de biodiversiteit, het klimaat en de leefomgeving.

Op 11 januari 2024 werden de bomen en struiken op de boerderij geplant. Arla, BoerenNatuur en Trees for All hielpen ook een handje mee

Rijke traditie

De polder wilde Gerbrand wel graag vrijhouden. “Als je overal bomen neerzet, is het lastig om de percelen te bewerken. Maar eromheen kan wel.” De polder is al vanaf de Middeleeuwen open. Dat wil de melkveeboer graag zo laten: hij hecht aan de rijke traditie van het melkveebedrijf. Het bedrijf zit al 150 jaar in zijn familie, Gerbrand heeft het in 2009 overgenomen van zijn vader. Met het ReNature programma zet hij de duurzame werkwijze van zijn voorouders voort.

“Vroeger hergebruikten ze het hout van de knotwilgen rondom het terrein ook al. Bijvoorbeeld om bezemstelen van te maken, of brandhout. Met dit project krijgen de bomen weer een nieuwe functie. Ik ben blij dat ik zo kan bijdragen aan een mooiere wereld.”