Landbouw en natuur versterken elkaar in Het Wessingboerbos: resultaten 2024-2025

In het Groningse Onstwedde zetten boerendochters Marijke en Rianne Luring de stap naar duurzame landbouw. Met hun nieuwe voedselbos Het Wessingboerbos dragen ze niet alleen bij aan voedselzekerheid en CO2-opslag, maar ook aan meer biodiversiteit en landschapsherstel. Wij steunden de voedselbosboerinnen met de aanleg van 8.500 eetbare bomen en struiken. Inmiddels is de eerste oogst al binnen. Dit is wat er inmiddels allemaal is bereikt.

Overstap naar duurzame landbouw in Groningen

Meer dan de helft van Nederland bestaat uit landbouwgrond. Hierop worden veel gewassen verbouwd volgens traditionele landbouwmethoden, die vaak een negatieve impact hebben op het milieu en de biodiversiteit. Denk aan het verbouwen van monoculturen of het gebruik van pesticiden.

Maar in het Groningse Onstwedde laten boerendochters Marijke en Rianne zien dat het ook anders kan. Op hun biologische familiebedrijf breiden zij hun melkveehouderij en akkerbouw uit met een voedselbos van 5 hectare, waar landbouw en natuur hand in hand gaan.

In Het Wessingboerbos planten ze meerjarige, eetbare bomen en struiken. Die slaan CO2 op, zijn beter bestand tegen droogte en hevige regenval en verrijken de bodem. Zonder ploegen en kunstmest ontstaat een gezond ecosysteem dat zichzelf in stand houdt. Bovendien trekken de bomen en struiken meer dieren aan. Zo versterken ze niet alleen de lokale voedselproductie, maar ook de biodiversiteit én het landschap.

Dankzij een bijdrage van groene energieleverancier Vandebron kunnen we 8.500 bomen en struiken planten. Zo bouwen we samen aan een duurzaam en klimaatvriendelijk alternatief voor de reguliere land- en akkerbouw!

Hoe pakken we dit aan? 

Het voedselbos bestaat uit drie verschillende onderdelen, die over de komende jaren gefaseerd worden aangeplant: een bosweide, agroforestry-deel en een natuurlijk voedselbos.

Voordat de bomen de grond in gingen, is de bodem op sommige plekken gefreesd en ingezaaid met klavers, grassen en kruiden. Dit draagt bij aan een betere bodemstructuur met voldoende voedingsstoffen. Zo kunnen de bomen en struiken straks gemakkelijk wortelen en wordt er meer regenwater opgevangen.

Daarna zijn de houtsingels geplant, die vroeger veel meer voorkwamen in het Westerwoldse landschap. Hiervoor keken Marijke en Rianne naar oude kaarten om het landschap in oude glorie te herstellen. Deze singels houden de wind tegen en trekken bestuivers aan, zoals bijen en hommels. Ze bestaan uit verschillende inheemse soorten als wilg, eik, vlier en hazelaar.

Afgelopen winter gingen de eerste rijen fruitstruiken de grond in, waaronder honingbes, moerbei en blauwe bes. Rondom elk stammetje werd een laag stro gelegd. Dat voorkomt concurrentie van gras, houdt vocht vast én voedt het bodemleven.

Het Wessingboerbos bestaat uit verschillende delen: een bosweide, agroforestry-deel en een natuurlijk voedselbos

Zo gaat het nu met de bomen

Hoewel het voedselbos nog jong is, begint het al volop te leven. In maart gingen veel knoppen open en bloeide de gele kornoelje. In april stond de olijfwilg in bloei, waar ontzettend veel hommels op afkwamen.

Het voorjaar was extreem droog, wat voor uitdagingen zorgde. De aanplant werd daarom extra goed verzorgd: bewaterd met een giertank, besproeid met de regenhaspel én – waar nodig – stevig teruggesnoeid. Daardoor hebben de struiken veel minder bladeren, waardoor ze ook minder verdampen en wordt de overlevingskans vergroot. Ongeveer 5% van de jonge aanplant viel alsnog ten prooi aan reeën en hazen. Die boompjes worden volgend plantseizoen vervangen.

Het grootste deel van de bomen groeit ontzettend goed en de eerste oogst is binnen! In mei plukten Marijke en Rianne de allereerste honingbessen, die te koop waren in hun eigen erfwinkel.

De eerste oogst is binnen: honingbessen, blauwe bessen en appelbessen

Natuur keert terug

Door inheemse bomen en struiken te planten, geen kunstmest of bestrijdingsmiddelen te gebruiken en minder te maaien wordt het Wessingboerbos een steeds prettigere leefomgeving voor vogels, insecten en andere dieren.

Rianne en Marijke zien nu al veel meer bijen en hommels en spotten voor het eerst vossen. Een ecoloog telde drie jaar op een rij steeds meer soorten vogels, zoals de putter, geelgors, boompieper, veldleeuwerik, roodborsttapuit, fazant, torenvalk en buizerd.

Door delen van het perceel ongemaaid te laten, ontstaan schuilplekken voor woelmuizen – een lekkernij voor roofvogels. Voor torenvalken zijn speciale palen en nestkasten geplaatst. Het voedselbos grenst bovendien aan een Natuurnetwerk Nederland-gebied, waardoor natuur en landbouw beter verbonden raken en een groter leefgebied vormen.

Er komen steeds meer dieren op het voedselbos af, zoals de geelgors, gele kwikstaart en libelles

Betrokkenheid vanuit de omgeving

Het Wessingboerbos trekt veel belangstelling van buurtbewoners tot scholieren en zelfs provinciale ambtenaren. Tijdens de plantdagen hielpen omwonenden enthousiast mee en inmiddels is er een vaste groep vrijwilligers die zich inzet voor het onderhoud. Ook scholen en beleidsmakers kwamen al langs voor een rondleiding om met eigen ogen te zien hoe landbouw en natuur hier samenkomen.

Lokaal en seizoensgebonden eten

En de opbrengst? Die wordt verkocht in de erfwinkel van Westerwolds Goud, waarmee Marijke en Rianne werken aan een korte voedselketen. Hun doel: minstens de helft van de productie lokaal afzetten. Dat betekent vers en seizoensgebonden eten, minder transport en dus minder uitstoot.

Bossen in Nederland voor duurzame voedselproductie

Een voedselbos is een vorm van landbouw, maar dan gebaseerd op een bos. In een voedselbos groeien bomen, struiken en planten die voedsel produceren. Denk aan fruit, noten, groenten, paddenstoelen en eetbare bloemen. Afhankelijk van het seizoen levert een voedselbos het hele jaar door oogst op.

In een voedselbos gaan natuur en landbouw met elkaar hand in hand. Voedselbossen zijn dus een vorm van natuurinclusieve landbouw. Daarnaast dragen deze bossen bij aan een beter klimaat, het herstel van het leefgebied van talloze planten en dieren, én aan gezonde leefomstandigheden voor iedereen.

Daarom ondersteunt Trees for All voedselbosboeren graag bij de aanplant van hun voedselbos!