Leren en bijsturen in Ghana: hoe gaan we om met droogte en loslopende geiten?

Het duurzaam planten van bos en bomen is niet altijd eenvoudig. We moeten rekening houden met allerlei uitdagingen en risico’s rondom projecten. En om écht het verschil te kunnen maken, moeten we leren van tegenslagen en bijsturen waar nodig. Dat is wat we doen in Ghana, waar de jonge aanplant bedreigd wordt door aanhoudende droogte en loslopende geiten.

Waarom we bomen planten in Ghana

In Ghana werken we sinds 2020 met onze projectpartner Tree Aid aan het herstel van rivierbossen in het Bongo district. Dit is één van de droogste gebieden in de regio. Veel bos is gekapt om te gebruiken als brandhout. In combinatie met de effecten van klimaatverandering zorgt dit voor sterke erosie van de rivieroevers en aangrenzende akkers.

Daarnaast gaan door de aanhoudende droogte en overstromingen in het regenseizoen veel oogsten verloren. Bij de start van dit project wisten we al dat de omstandigheden hier uitdagend zouden zijn. Maar de potentiële impact die we hier kunnen maken, is daarmee ook extra groot.

Gedegradeerd land in het Bongo district

Complexe regels

Binnen het project werken we samen met de inwoners van twintig omliggende dorpen. Boeren in de omgeving krijgen via het project waardevolle bomen die zij op hun eigen land kunnen aanplanten voor agroforestry (duurzame boslandbouw). Daarnaast planten we bomen op gemeenschappelijke gronden, waarvan het gebruiksrecht volgens lokale wetten geregeld is.

Deze regels zijn erg complex. In de meeste dorpen bestaan (ongeschreven) regels over het gebruik van land en natuurlijke hulpbronnen, maar in de praktijk is hier vaak onduidelijkheid over. Dat maakt toezicht houden lastig. Bovendien vraagt het van de boeren flinke inspanning om toezicht te houden en de aanplant te onderhouden. En juist dat is van groot belang, omdat de jonge bomen worden bedreigd door aanhoudende droogte en loslopende geiten.

De kwekerij in Ghana

Veldbezoeken

Ondertussen zijn we twee keer in Ghana geweest om de voortgang van het project te monitoren. Daarnaast komt een delegatie van Nederlandse waterschappen regelmatig in het gebied. Deze delegatie werkt voor de Blue Deal, een internationaal watermanagement programma dat als doel heeft om mensen wereldwijd toegang te geven tot voldoende, schoon en veilig water. We werken nauw samen met Blue Deal, omdat water een belangrijke succesfactor is in deze droge regio.

Ons laatste veldbezoek was in november 2022. Dit was drie weken nadat de laatste regens waren gevallen. Tot onze schrik waren de meeste beken al opgedroogd. En dat terwijl de droge tijd nog moest beginnen. Dit is een van de redenen waardoor het overlevingspercentage van onze aanplant niet op het verwachte niveau is.

Watertekorten

De bevolking heeft het schaarse water uit de waterbronnen nodig voor hun eigen land en huishouden. Het water voor de bomen moeten zij uit een stuwmeer verderop halen. Dit is een tijdrovende operatie vanwege de afstand en benodigde hoeveelheid water. Daarom hebben we besloten om extra budget beschikbaar te stellen voor de aanschaf van drie tricycles. Met deze gemotoriseerde driewielers kan het water van het meer naar de dorpen getransporteerd worden.

Daarnaast hebben we watertanks en materialen beschikbaar gesteld om het water in de dorpen op te kunnen slaan. Doordat het water lokaal opgeslagen kan worden, hoeven boeren niet voor elke irrigatieronde water uit de dam te halen. Hierdoor kunnen zij de aanplant iedere week water geven tijdens het droge seizoen.

Loslopende geiten

Een ander punt van zorg in ons projectgebied is het rondlopend vee. Vooral geiten zijn een belangrijk onderdeel van de lokale economie in Noord-Ghana. Tijdens de regentijd en oogstperiode zijn de geiten aangelijnd om de oogst te beschermen. In deze periode is er ook genoeg voedsel voor de dieren beschikbaar. Maar in de droge periode is de vegetatie schaarser en worden de geiten losgelaten om te grazen. Een sappig jong boompje is dan snel opgegeten.

De aanplant wordt daarom beschermd met kippengaas of mudwalls. Tijdens ons bezoek hebben we gezien dat het maken en onderhouden hiervan erg arbeidsintensief is en lang niet overal gebeurt. Daarom hebben we extra budget beschikbaar gesteld aan Tree Aid voor materialen. Op ons verzoek worden tientallen ‘boomeilanden’ gemaakt met een hekwerk erom heen. Daarmee kunnen we zo’n 21.000 bomen tegelijk beschermen. 

Met mudwalls worden de jonge boompjes beschermd tegen loslopende geiten die graag aan een jong boompje knabbelen.

Inkomsten voor de lokale bevolking

Nog een uitdaging zijn de vergoedingen die de lokale projectmedewerkers krijgen. In elk dorp zijn er 20 lead farmers aangesteld die een belangrijke rol spelen bij de uitvoering van het project. Deze 400 boeren, voornamelijk vrouwen, helpen bij het opkweken, verspreiden en het planten van de jonge bomen. Ook zorgen ze voor de bescherming en het bewateren van de zaailingen.

De boeren zijn erg gemotiveerd om een bijdrage te leveren aan het project. Wel moeten zij hun projectwerkzaamheden combineren met hun dagelijkse huishouden of werk op het land. En dat terwijl de toch al zware levensomstandigheden almaar verslechteren door tegenvallende oogsten en inflatie.

Lead farmer Aeng-bise

Tijdens ons veldbezoek kregen we van de lead farmers het signaal dat de huidige beloning voor de geleverde diensten niet opweegt tegen de gevraagde tijdsinvestering. Dit is een zorg die wij vanaf het begin hebben gedeeld met Tree Aid. De inzet van lead farmers is onmisbaar binnen het project. Daarom hebben we een plan gemaakt voor een betere beloning van hun werkzaamheden. Denk daarbij aan extra vergoedingen voor irrigatie, het onderhoud van de jonge aanplant en de aanleg van de mudwalls.

‘Risico’s nemen en impact maken zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.’

Impact maken

Het tijdig signaleren van knelpunten en bijsturen waar nodig, is een ontzettend belangrijk onderdeel van onze werkzaamheden. Alleen zo kunnen we écht positieve impact maken voor het klimaat, de biodiversiteit en de leefomstandigheden in Ghana. We werken daarom nauw samen met onze projectpartners zoals Tree Aid en delen met hen onze ervaring en expertise. Ook zijn we bereid om extra financiële steun te geven als dat de kans op succes vergroot, zoals in Ghana het geval is.

Risico’s en impact zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Daarom willen we de ervaringen over dit project delen, zodat niet alleen wij, maar iedereen hiervan kan leren. Bovendien is het planten van bomen niet altijd zo eenvoudig als dat het lijkt. Of zoals we zeggen: It’s not about planting trees, but about growing trees. Daarom zetten wij samen met Tree Aid alles op alles om dit project te laten slagen en ervoor te zorgen dat ‘onze’ bomen uitgroeien tot een gezond en sterk bos.