Bomen als oplossing in de strijd tegen hitte en droogte

Klimaatverandering wordt voor ons allemaal steeds meer zichtbaar en voelbaar. Ook in Nederland hebben we steeds vaker te maken met (extreem) warme zomers of aanhoudende droogte. Bomen kunnen een belangrijke rol spelen in de strijd tegen hitte en droogte. Hoe zit dat precies?

Bomen als meest duurzame airco’s

Bomen hebben eindeloos veel voordelen. Ze nemen CO2 op, zijn het leefgebied van allerlei planten en dieren, en zorgen voor zuurstof, schone lucht, water en voedsel. Op warme dagen is er dankzij bomen ook nog eens een stuk meer verkoeling. Sterker nog, een duurzamere airco dan en boom bestaat er niet!

Bomen zorgen op twee manieren voor verkoeling:

• Aan de ene kant is er schaduw dankzij bomen. Hoe groter het bladerdek, hoe meer zonnestralen een boom tegenhoudt.
• Aan de andere kant zorgen bomen voor verdamping. Ze verdampen water via de huidmondjes van hun bladeren. Daarvoor gebruiken ze overdag zonne-energie. Dankzij verdamping koelt het bladoppervlak af, waardoor de langsstromende lucht en de omgeving ook afkoelen.

In een straat met bomen kan het daardoor algauw zo’n 5 à 10 graden koeler zijn dan in een straat zonder bomen. Sterker nog: uit onderzoek van Wageningen University & Research blijkt dat een grote boom in de stad op een zonnige dag hetzelfde koelvermogen heeft als tien airco’s! Het precieze koelvermogen hangt wel af van de grootte van de boom, de soort boom en de plantlocatie.

Droogte tegengaan

Naast het dempen van hitte spelen bomen een belangrijke rol in de strijd tegen droogte. Boomwortels reiken tot diep in de grond. Daardoor kan de bodem veel water opnemen bij een flinke regenbui. Een beplante bodem warmt dus minder snel op dan een verharde bodem, waardoor minder water verdampt en ‘verloren gaat’.

En nog een voordeel? Na een regenbui druppelt een boom nog een tijdje na. Via de bladeren, takken en wortels komt dit water geleidelijk in de grond terecht. Op deze manier houden bomen de grond goed vochtig. Fijn voor allerlei bodemdieren zoals wormen, duizendpoten, miljoenpoten en kevers. Maar ook voor de planten rondom een boom, die het water hard nodig hebben.

Kortom, dankzij bomen blijft er een stuk meer water behouden voor de boom zelf en zijn omgeving dan wanneer het regenwater bijvoorbeeld via de straat wegspoelt in het riool.

Grondwaterpeil in tact houden

Verder kunnen bomen ervoor zorgen dat het grondwaterpeil stijgt. Onder andere de wortels en de schaduw van bomen zorgen ervoor dat regenwater rondom bomen in de bodem zakt. De bodem kan dit water opslaan, afgeven aan de boomwortels of laten doorsijpelen naar het diepere grondwater. En dat grondwater is weer een belangrijke en schone watervoorraad voor ons cruciale drinkwater.

Voor dit proces is het belangrijk dat regenwater langzaam doorsijpelt naar het grondwater. Als het grondwater ondiep in de grond zit, zal regenwater namelijk niet snel diep wegzakken in de bodem. Zit het grondwater juist te diep, dan ‘trekt’ het aan het regenwater om snel naar beneden te zakken. In dat geval is het water niet beschikbaar voor de boomwortels.

Dankzij bomen infiltreert het water langzaam en op het juiste tempo in de grond. Zo kan het grondwaterpeil op een natuurlijke manier herstellen. En dat zorgt er weer voor dat poelen en vennen hun water goed vasthouden en niet te snel uitdrogen. Wel zo prettig voor alle amfibieën, libellen, waterplanten en watervogels die daar leven.

Allerlei planten en dieren profiteren van bomen: ze hebben het water dat bomen vasthouden hard nodig of gedijen goed in de schaduw.

Hoe we ‘onze’ bomen beschermen tegen droogte

Meer bomen en struiken zorgen dus voor minder droogte, minder hitte én meer wateropslag. Tegelijkertijd moeten we onze aanplant in Nederland ook goed beschermen tegen uitdroging. Daarvoor nemen we samen met onze projectpartners maatregelen die passen bij de bomen en de plantlocatie.

Sommige partners voorkomen uitdroging door de grond vóór de aanplant in te zaaien met graan of een graskruidenmengsel. Op deze manier is de bodem bedekt en beter beschermd tegen uitdroging dan een kale bodem waar water sneller verdampt. Bijkomend voordeel is dat de planten de biodiversiteit vaak een boost geven: er komen allerlei dieren op af en er is groeiruimte voor planten.

Planten we bomen op arme, zanderige bodems? Dan kiezen projectpartners soms voor grondbewerking met toevoeging van organische stof. Hierbij worden compost en mineralen ondergewerkt. Door deze vruchtbare toevoeging krijgen de boompjes een goede start. Ook het bodemleven verbetert. En een gezonde, structuurrijke bodem kan regenwater weer beter opnemen en langer vasthouden.

Ben je benieuwd hoe we omgaan met andere uitdagingen rondom bosaanplant in Nederland? Lees dan het artikel over onze veelvoorkomende beheermaatregelen.

In ons project in Limburg is de plantlocatie van tevoren met rogge ingezaaid. De rogge beschermt de jonge boompjes onder andere tegen droogte.

Bomen als een middel tegen klimaatverandering

Door klimaatverandering zullen we steeds vaker te maken krijgen met extreme droogte, hitte en forse regenval in korte periodes. Bomen moeten zich in rap tempo aanpassen aan deze nieuwe omstandigheden. Voor een groot deel zal dit ook lukken. Maar voor sommige bomen zal het aanpassen te snel gaan in vergelijking met de afgelopen eeuwen. Dat kan betekenen dat bomen of boomsoorten afsterven of zelfs verdwijnen uit de Nederlandse bossen.

Daarom is het ook belangrijk dat we meer gemengde bossen planten. Want hoe meer soorten we planten, hoe klimaatbestendiger het bos zal zijn. Vallen één of twee soorten toch uit door droogte? Dan houden de overige bomen het bos in stand. De lege plekken worden snel weer ingenomen door de bomen eromheen. Zo zorgen we voor een groene (en koele!) leefomgeving voor mens, dier en natuur. Plant je met ons mee?